โรคติดเชื้ออะมีบ้า

เชื้อที่เป็นสาเหตุ

เชื้อที่เป็นสาเหตุชื่อ Entamoeba histolytica

โดยมีวงจรชีวิต

Cysts จะขับออกทางอุจาระ . การติดเชื้อ Entamoeba histolytica โดยการกินซีสตัวแก่ mature cysts  ในอาหาร น้ำ หรือมือที่ปนเปื้อนเชื้อโรคนี้ เชื้อจะกลายเป็นตัวอ่อน  ในลำไส้และกลายเป็นระยะ trophozoites  ซึ่งจะเคลื่อนที่ไปยังลำไส้ใหญ่  ตัวเชื้อระยะ trophozoites จะแบ่งตัวโดย binary fission และทำให้เกิด cysts ซึ่งจะบับออกทางอุจาระ.  เนื่องจากระยะ cyst จะมีเปลือกหุ้มทำให้มันทนทานต่อสิ่งแวดล้อม สามารถอยู่ในสิ่งแวดล้อมได้เป็นเวลาหลายสัปดาห์ และสามารถติดต่อสู่คนได้ ส่วนตัวเชื้อระยะ trophozoite เมื่อออกสู่สิ่งแวดล้อมจะตายเร็ว แม้ว่าเรารับประทานเข้าไป กรดในกระเพาะก็จะทำลายตัวเชื้อ เชื้ออาจจะอยู่ในลำไส้โดยที่ไม่เกิดอาการและสามารถแพร่เชื้อออกทางอุจาระ  (: non-invasive infection) แต่ก็มีผู้ป่วยบางคนที่เชื้อลุกลามเข้าผนังลำไส้ทำให้เกิดลำไส้อักเสบ (:intestinal disease), และอาจจะทำให้เกิดโรคที่ตับ สมอง และปอด  (:extra-intestinal disease) 

อาการแสดงของโรค

ผู้ที่ได้รับการติดเชื้ออาจจะไม่มีอาการ หรืออาจจะมีอาการท้องร่วงเนื่องจากลำไส้อักเสบ หรืออาจจะมีการติดเชื้อนอกลำไส้ เช่น ฝีในปอด ช่องท้องอักเสบ ฝีในปอด ผิวหนังและอวัยวะเพศมีรอยโรค

โรคบิดจากเชื้ออะมีบ้าหรือบิดมีตัว

ทางการแพทย์เรียก Amoebic dysentery เป็นการอักเสบของลำไส้ใหญ่ ทำให้ถ่ายอุจาระบ่อย อุจาระเป็นมูกเลือด และทำให้เกิดโรคแทรกซ้อน เช่น ฝีที่ตับ สมอง ปอด และผิวหนัง

การติดต่อโดยการรับประทานหรือดื่มน้ำที่มี cyst ของเชื้ออะมีบ้าซึ่งมี 4 นิวเครียส

อาการและอาการแสดง

ขึ้นอยู่กับว่าเชื้ออะมีบ้าแพร่กระจายไปมากหรือไม่ ความรุนแรงของเชื้อ ภูมิคุ้มกันของผู้ป่วย รวมทั้งกลุ่มเชื้อแบคทีเรียที่อยู่ในลำไส้ อาการที่เกิดจากเชื้ออะมีบ้า

1. โรคบิดอะมีบ้าชนิดเฉียบพลัน Acute amoebiasis จะเกิดอาการหลังจากได้รับประทาน cyst ไปแล้ว 8-10 วัน จะมีอาการถ่ายอุจาระเหลวๆ แรกจะมีเนื้ออุจาระมาก แต่ระยะหลังจะมีมูกมากและมีเลือดปน มีกลิ่นเหม็นมากเหมือนหัวกุ้งเน่า ปวดท้องมากอยากถ่ายแต่เมื่อถ่ายออกเป็นมูกเลือดเล็กน้อยอาการปวดก็หายไป ไม่นานก็จะเริ่มปวดอีกถ้าหากเชื้อลามไปลำไส้เล็กก็จะมีการถ่ายเป็นน้ำ ไม่มีไข่หรืออาจจะมีไข้ต่ำๆ

    

2. โรคบิดอะมีบ้าชนิดเรื้อรัง Chronic amoebiasis เป็นผลจากการรักษาชนิดเฉียบพลันที่ไม่ถูกต้องหรือไม่พอที่จะฆ่าเชื้อให้หมด จะมีอาการถ่ายเป็นมูกและเลือดกลับมาใหม่ ซึ่งบางครั้งอาจจะเกิดจากเชื้อแบคทีเรียที่เข้ามาทำให้อักเสบเพิ่มขึ้น หรืออาจจะเกิดจากรับประทานอาหารผิดแปลกไปเชื้อในลำไส้เปลี่ยนไปจะทำให้เกิดอาการบิดเฉียบพลัน เมื่อตรวจอุจาระจะพบทั้ง trophozoite  และ cyst

    

3. โรคบิดอะมีบ้าชนิดไม่มีอาการ คนบางคนเมื่อได้รับ cyst เข้าไปแต่ไม่เกิดอาการ หรืออาจจะมีอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ หรืออาจจะมีอาการท้องเดินแต่ไม่มาก ตรวจอุจาระจะพบไข่หรือ cyst พวกนี้เป็นพาหะของโรค

    

4. โรคอะมีบิค แกรนูโลมา ( Amoebic granuloma) เป็นพยาธิสภาพที่มีลักษณะเป็นก้อนที่เกิดจากเชื้ออะมีบ้า อาจจะเกิดได้กับทุกแห่งของลำไส้ใหญ่ เพราะฉะนั้นอาการที่มีคืออาการของบิดมีตัวร่วมกับคลำได้ก้อนในท้อง กดเจ็บ บางครั้งอาจจะทำให้คิดว่าเป็นมะเร็ง ก้อนจะยุบลงอย่างรวดเร็วเมื่อได้รับการรักษา

    

5. โรคอะมีบ้าที่มีภาวะแทรกซ้อน พบในรายที่เป็นโรคอย่างรุนแรงโรคแทรกซ้อนที่สำคัญได้แก่

    

• ลำไส้ทะลุ ตกเลือดและไส้ติ่งอักเสบจากเชื้ออะมีบ้า

   

• เป็นโรคอะมีบ้านอกลำไส้

   

• มีโรคอื่นร่วมด้วย เช่นมะเร็ง บิดมีตัว

   

โรคบิดอะมีบ้าที่ตับ

เป็นภาวะแทรกซ้อนที่ได้บ่อยและสำคัญที่สุดของโรคบิดอะมีบ้าในลำไส้ พบในผู้ชายได้บ่อยกว่าผู้หญิงประมาณ7ต่อ1 อายุที่เป็น 30-50 ปี มักจะเป็นกลีบขวาของตับและมีหัวเดียว เชื้อว่าเชื้ออะมีบ้ามาตับโดยทางกระแสเลือด หรือทางหลอดน้ำเหลือง หรือลุกลามจากลำไส้โดยตรง

อาการของฝีในตับผู้ป่วยจะมีไข้ เจ็บชายโครงข้างขวา ถ้าฝีอยู่ใกล้กำบังลมเวลาหายใจจะทำให้เจ็บมากขึ้น ผู้ป่วยอาจจะมีภาวะทุโภชนาการ

โรคแทรกซ้อนของฝีในตับ

• ฝีแตกอาจจะแตกเข้าท้องเกิดช่องท้องอักเสบ ทำให้ปวดท้องและไข้สูง หากแตกเข้าในปอดทำให้มีหนองที่ช่องเยื่อหุ้มปอดหรืออาจจะลามเข้าหัวใจ

   

• เกิดน้ำในช่อเยื่อหุ้มปอด การจะหนองและน้ำในช่องเยื่อหุ้มปอดทำได้โดยการเจาะช่องเยื่อหุ้มปอด

   

การวินิจฉัย

เซลล์ระยะ trophozoite

เซลล์ระยะ trophozoite กินเม็ดเลือดแดง

cyst ที่ตรวจพบในอุจาระ

การวินิจฉัยสามารถทำได้โดยการตรวจพบเชื้ออะมีบ้าโดยการตรวจพบ cyst และ trophozoite ในอุจาระซึ่งสามารถตรวจได้จาก

• อุจาระสดโดยการส่องกล้องดูอุจาระ หรือย้อมสี
• นำอุจาระมาปั่นแล้วดูสดหรือย้อมสี

การตรวจทางรังสี

หากเป็นฝีที่ปอดหรือหนองในช่องเยื่อหุ้มปอดเมื่อ x-ray ปอดจะพบว่ามีน้ำในช่องเยื่อหุ้มปอด ส่วนฝีในตับเมื่อทำ ultrasound จะพบก้อนในตับ

การตรวจทางภูมิคุ้มกัน

• การตรวจภูมิคุ้ม(Antibody)กันต่อเชื้ออะมีบ้าสามารถกระทำได้โดยการตรวจวิธี indirect hemagglutination (IHA), enzyme immunoassay (EIA), and immunodiffusion (ID) การตรวจภูมิคุ้มกันต่อเชื้อะมีบ้าจะมีประโยชน์ในการติดเชื้อนอกลำไส้ เพาะเราไม่สามารถตรวจหาตัวเชื้อจากการตรวจอุจาระ การตรวจด้วยวิธี IHA จะให้ผลบวกเมื่อระดับภูมิมากกว่า 1 ต่อ 256 พบว่าการติดเชื้อนอกลำไส้จะให้ผลบวก 95% การติดเชื้อที่ลำไส้จะให้ผลบวก 70% สำหรับผู้ที่ไม่มีอาการจะให้ผลบวก 10 % หลังการรักษาผลบวกนี้จะคงอยู่เป็นปี ดังนั้นจะอาศัยผลการตรวจหาภูมิอย่างเดียวอาจจะไม่แม่นยำ
• เป็นการตรวจหา Antigen โดยมากมักจะใช้ร่วมกับการตรวจพบตัวเชื้อเพื่อแยกว่าเชื้อที่ตรวจพบเป็นเชื้อที่ก่อให้เกิดโรคหรือไม่

การรักษา

 ยาที่นิยมใช้ได้แก่

• Metronidazole ขนาดที่ใช้ 400-800 มก. วันละ 3 ครั้งนาน 5 วัน
• Tetracyclin หรือ erythromycin 1 กรัมต่อวันเป็นเวลา 10 วัน