ตับอ่อนอักเสบ Pancreatitis

ตับอ่อน Pancreas

ตับอ่อนเป็นอวัยวะยาวประมาณ 6 นิ้วอยู่ระหว่างกระเพาะอาหาร และกระดูกสันหลัง อวัยวะใกล้เคียงได้แก่ ตับ ถุงน้ำดี ม้าม ลำไส้ ตับอ่อนแบ่งออกเป็นสามส่วน สวนที่กว้างที่สุดจะเรียกว่าส่วนหัว Head ส่วนนี้จะอยู่ติดลำไส้เล็กส่วนต้น ส่วนกลางของตับอ่นเรียกว่าส่วนลำตัว Body ส่วนปลายที่เรียกว่าหาง Tail จะเรียว

หน้าที่ของตับอ่อน

ตับอ่อนจะสร้างน้ำย่อยที่เรียกว่า Pancreatic juice ซึ่งเป็นน้ำย่อยสำหรับย่อยอาหารทั้งประเภทแป้ง ไขมัน และโปรตีนน้ำย่อยนี้จะหลั่่งไปตามท่อและไหลเข้าลำไส้เล็กส่วนต้น นอกจากน้ำย่อยแล้วตับอ่อนยังสร้างฮอร์โมนที่สำคัญคือ อินซูลิน Insulin ฮอร์โมนนี้จะเข้ากระแสเลือด หน้าที่ของฮอร์โมนนี้จะลดระดับน้ำตาลในเลือด ฮอร์โมนที่ตับอ่อนสร้างได้แก่

• Insulin - จะควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
• Glucagon – จะทำงานร่วมกับอินซูลินเพื่อรักษาระดับน้ำตาลให้คงที่
• Somatostatin –ควบคุมการหลั่งฮอร์โมน
• Gastrin – ช่วยในการย่อยในกระเพาะอาหาร

ตับอ่อนอักเสบ Pancreatitis

ตับอ่อนอักเสบเป็นการอักเสบของเนื้อตับอ่อน มีทั้งการอักเสบเฉียบพลัน และตับอ่อนอักเสบเรื้อรังซึ่งจะมีการทำลายเนื้อตับอ่อนทำให้เกิดโรคแทรกซ้อน และเกิดอาการตับอ่อนอักเสบเป็นๆหายๆ

อาการของตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน

อาการของตับอ่อนอักเสบที่พบบ่อยได้แก่

• ปวดท้องบริเวณกลางลิมปี่ร้าวไปด้านหลัง
• คลื่นไส้อาเจียน ผู้ที่มีอาการรุนแรงจะมีอาการขาดน้ำ
• มีไข้
• เหงื่อออก
• กดหน้าท้องจะเจ็บ
• หัวใจเต้นเร็ว
• หายใจเร็ว

อาการของตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง

อาการจะเหมือนตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน แต่จะมีอาการปวดบริเวณลิ่มปีและร้าวไปหลังแบบเรื้อรัง ถ่ายเป็นมูกมัน(ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง) น้ำหนักลดเนื่องจากมีปัญหาในการดูดซึมอาหาร อาจจะมีโรคเบาหวานร่วมด้วย

สาเหตุของตับอ่อนอักเสบ

สาเหตุของตับอ่อนอักเสบที่พบได้บ่อยคือนิ่วในท่อน้ำดีซึ่งไปอุดตันทางเดินน้ำย่อยจากตับอ่อน และจากการดื่มสุรา ส่วนสาเหตุอื่นๆได้แก่

• ยาบางชนิดเช่น azathioprine, sulfonamides, corticosteroids, nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs),ยาปฏิชีวนะเช่น tetracycline
• การติดเชื้อเช่น mumps, hepatitis virus, หัดเยอรมัน rubella, Epstein-Barr virus (the cause of mononucleosis),และ cytomegalovirus
• ระดับไขมัน Triglyceride สูง
• การผ่าตัดซึ่งทำให้เลือดไปเลี้ยงตับอ่อนลดลง
• อุบัติเหตุหน้าท้อง
• นิ่วในถุงน้ำดี
• ดื่มสุรา
• เนื้องอกในตับอ่อน

ใครที่เสี่ยงต่อการเกิดตับอ่อนอักเสบ

• โรคทางเดินน้ำดี
• ดื่มสุราเรื้อรัง
• การผ่าตัด
• ไขมัน Triglyceride ในเลือดสูง
• สูบบุหรี่
• อายุ 35-64 ปีเป็นช่วงอายุที่พบมากที่สุด

การวินิจฉัยโรคตับอ่อนอักเสบ

การวินิจฉัยโรคตับอ่อนอักเสบอาศัย

• การเจาะเลือดตรวจได้แก่ CBC น้ำตาลในเลือด ระดับแคลเซี่ยมในเลือด ค่า amylase ในเลือดหากค่าสูงก็หมายถึงตับอ่อนอักเสบ
• การทำ Ultrasound หรือการตรวจ CT เพื่อดูโครงสร้างตับอ่อน
• การตรวจที่เรียกว่า ERCP เพื่อดูท่อน้ำดี และท่อตับอ่อนว่ามีนิ่วอุดตันหรือไม่

การรักษา

หากเป็นตับอ่อนอักเสบแพทย์จะให้นอนโรงพยาบาล

• ให้งดน้ำและอาหารในช่วงแรกของการรักษาเพื่อให้กระเพาะอาหารได้พัก
• ให้น้ำเกลือและสารอาหาร
• ให้ยาแก้ปวด
• ให้ยาปฏิชีวนะเพื่อรักษาโรคติดเชื้อ
• หากมีนิ่วในถุงน้ำดีแพทย์มักจะแนะนำการผ่าตัด

จะมีผู้ป่วยร้อยละ 20 ที่มีอาการรุนแรงจนต้องนอนใน ICU เนื่องจากตับอ่อนอักเสบจะมีการทำลายหัวใจ ไต

สำหรับตับอ่อนอักเสบเรื้อรังการรักษาจะมุ่งเน้นที่

• อาการปวด
• ภาวะขาดอาหารเนื่องจากขาดเอ็นไซม์ในการย่อยอาหารแก้ไขโดยการให้เอ็นไซม์ช่วยย่อย
• ปก้ภาวะ metabolic ซึ่งจะแก้ไขโดยการให้อินซูลิน

โรคแทรกซ้อน

• ในกรณีที่เป็นโรคตับอ่อนอักเสบรุนแรงจะมีการตายของตับอ่อนซึ่งจะทำให้เกิดการติดเชื้อโรคได้ง่าย เกิดภาวะโลหิตเป็นพิษซึ่งอันตรายถึงกับเสียชีวิต
• เบาหวาน
• เกิด Pseudocyst
• โรคเบาหวาน
• ไตวาย
• ขาดอาหาร

การป้องกันตับอ่อนอักเสบ

• งดการดื่มสุรา หรือจำกัดการดื่มสุรา
• ป้องกันนิ่วในถุงน้ำดีโดยการรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพ