Dyspepsia

Dyspepsia คืออาการปวดท้องหรือไม่สบายท้องหรืออาหารไม่ย่อย ไม่ใช่โรคแต่หมายถึง กลุ่มอาการของระบบทางเดินอาหารส่วนบน ซึ่งมีลักษณะอาการที่สำคัญคือ มีอาการปวด หรืออึดอัดไม่สบายท้องที่บริเวณกลางท้องส่วนบน โดยอาการมักจะสัมพันธ์กับอาการอื่น ๆ ของทางเดินอาหารส่วนบน เช่น อาการแน่นท้อง อิ่มง่ายกว่าปกติ อืดท้อง มีลมมากเบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน แสบร้อนบริเวณลิ้นปี่ หรือแสบร้อนขึ้นมาที่หน้าอก ดังนั้น จึงไม่ใช่โรคแต่เป็นกลุ่มอาการที่สามารถเกิดจากสาเหตุได้หลายอย่าง เช่น แผลในกระเพาะอาหาร กรดไหลย้อน หลอดอาหารอักเสบ มะเร็งทางเดินอาหาร

Dyspepsia เป็นกลุ่มอาการที่พบได้บ่อย ประมาณ 20-40% ของประชากรสามารถมีอาการของ dyspepsia ได้เป็นครั้งคราวในเวลา 1 ปี ในต่างประเทศ อาการ dyspepsia เป็นสาเหตุที่ทำให้ผู้ป่วยมาพบแพทย์ประมาณ 7% ของผู้ป่วยทั้งหมด และคิดเป็น 50% ของผู้ป่วยมาพบแพทย์ด้วยอาการของระบบทางเดินอาหารในเวชปฏิบัติทั่วไป ผู้ป่วย dyspepsia มักมีอาการเป็น ๆ หาย ๆ เรื้อรัง อาการ dyspepsia สามารถทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยแย่ลง ต้องหยุดงาน หรือประสิทธิภาพในการทำงานแย่ลง ส่งผลให้เกิดความสูญเสียทางเศรษฐกิจเป็นจำนวนไม่น้อยในแต่ละปี

อาการของอาหารไม่ย่อย Dyspepsia

อาการที่สำคัญของอาหารไม่ย่อยได้แก่

• แสบร้อนท้องบริเวณใต้ลิ้นปี่ (Epigastricburning)โดยไม่ร้าวขึ้นไปบริเวณหน้าอก
• ปวดท้องบริเวณใต้ลิ้นปแน่นท้องซึ่งมักจะแน่นท้องส่วนบน
• ความรู้สึกไม่สบายเหมือนกับว่าอาหารค้างอยู่ในกระเพาะนานผิดปกติ
• เรอลม มีก๊าซในกระเพาะมาก
• คลื่นไส้
• แน่นหรืออึดอัดท้องหลังมื้ออาหาร รู้สึกแน่นท้องท้องอืดโดยที่ท้องไม่พอง
• ท้องบวมมีก๊าซมาก
• อิ่มง่ายหรือ อิ่มเร็วกว่าปกต

กลไกการเกิดโรค

1. Delay gastric emptying time คือระยะเวลาที่ใช้ในการบีบตัวของกระเพาะอาหารเพื่อดันอาหารลงสู่ลำไส้เล็กนานกว่าปกติ
2. Impaired gastric accommodation คือ การคลายตัวของกระเพาะอาหารส่วนต้นหลังรับประทานอาหารทำได้น้อยกว่าปกติ จึงทำให้แรงดันในกระเพาะอาหารสูงขึ้น และไปกระตุ้นตัวรับความรู้สึกบริเวณผนังกระเพาะอาหารทำเกิดอาการ
   3.  Hypersensitivity to gastric distention คือ การรับรู้ความรู้สึกของกระเพาะอาหารที่ไวกว่าคนปกติ

การตรวจร่างกาย

ในผู้ป่วย uncomplicated dyspepsia การตรวจร่างกายมักปกติ หรืออาจมีเพียงกดเจ็บเล็กน้อยบริเวณ epigastrium การตรวจพบว่าผู้ป่วยซีด มีตับโต, ต่อมน้ำเหลืองโต, มีก้อนในท้อง, ตาเหลือง หรืออุจจาระเป็น melena บ่งว่าผู้ป่วยควรได้รับการทำส่องกล้องทันทีเพื่อหาสาเหตุ
อาการของ systemic disease อื่นที่สามารถทำให้เกิดอาการ dyspepsia ได้ เช่น อาการต่อมไธรอยด์ทำงานมากหรือน้อยเกินไป, อาการของ diabetic neuropathy, อาการของ heart disease ควรจะได้รับการตรวจหาอย่างละเอียด
ควรตรวจร่างกายผู้ป่วย dyspepsia ทุกรายที่มาพบแพทย์เป็นครั้งแรก เพื่อหาอาการแสดงต่าง ๆ ของ organic disease ที่เป็นสาเหตุของอาการ และถึงแม้ว่าผู้ป่วยส่วนใหญ่จะตรวจไม่พบความผิดปกติ การที่แพทย์ใส่ใจตรวจร่างกายของผู้ป่วยอย่างละเอียดจะทำให้ผู้ป่วยมีความเชื่อมั่นในตัวแพทย์ และมีความมั่นใจในการวินิจฉัยซึ่งเป็นปัจจัยที่สำคัญในการที่ผู้ป่วยจะยอมรับการวินิจฉัยในกรณีที่แพทย์หาสาเหตุของ organic disease ไม่พบ และให้การวินิจฉัยผู้ป่วยว่าเป็น non-ulcer dyspepsia